DİRENÇ

Direnç nedir?

Ohm kanunu nedir?

Dirençler hangi amaçlarla kullanılırlar?

Bağlanma yöntemlerine göre eş değer direnç

Dirençlerin gruplandırılması.

Direnç nedir?

Direncin kelime anlamına baktığımızda “Bir nesnenin elektrik akımına karşı dayanma özelliği, mukavemet, rezistans”* tanımı ile karşılaşırız. Bu tanımı biraz daha açarsak direnç bir elektrik devresinde akıma karşı zorluk göstererek akımı yani elektron geçişini engelleyen veya geciktiren bir kuvvettir. Yani elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa direnç denir.

Direncin birimi ohm dur. Adını Alman fizikçi Georg Ohm'dan almıştır. R harfi ile gösterilir ve sembolü Ω olup bu sembol at nalına benzetilebilir.

Ohm Kanunu Nedir?

Georg Simon Ohm’un ohm kanunu tanımına bakarsak bunu; “Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkının, iletkenden geçen akım şiddetine oranı sabittir.” şeklinde tanımlamıştır. Bu sabitin sonucu ise bize direnci verir. Eğer bu tanımı formüle dökecek olursak;

V / I = R yani

V = I * R olur.

Gerilimin Birimi = volt (V)

Akımın Birimi = amper (A)

Direncin Birimi = ohm ( R , Ω )

Dirençler hangi amaçlarla kullanılırlar?

Direncin en önemli özelliği adından da anlaşılacağı üzere üzerinden geçen akıma karşı koyması ve güç harcamasıdır. Bu özellikten de yola çıkarak dirençlerin devrelerde kullanılma amaçlarını birkaç madde olarak sıralayabiliriz. Dirençler devrelerde;

· Üzerinden geçen akımı sınırlayarak belli bir değerde tutar.

· Devrenin besleme gerilimini bölerek yani küçülterek diğer elemanların çalışmasını sağlar.

· Devre elemanlarının yüksek akımdan zarar görmesini engeller. Mesela bir devrede devre elemanına zarar verecek yüksek bir akım değeri var ise bu akımın zararlarını önlemek için devreye ön direnç bağlanabilir.

· Isı enerjisi elde eder. Buna en güzel örnek elektrikli sobalar verilebilir.

Bağlanma yöntemlerine göre eş değer direnç

Dirençler devreye bağlanma şekillerini seri ve paralel olmak üzere iki başlık altında inceleyebiliriz.

Dirençlerin Seri Bağlanması: Bu bağlantı şeklinde dirençler birer ucundan birbirine eklenerek bağlanmıştır. Yani dirençler üzerinden akım geçerken bir sırayı takip ediyormuş gibi önce birinden sonra da bir diğerinden geçerek gider. Bu tanımlardan yola çıkarak her dirençten aynı akımın geçtiği yalnız dirençler farklı oldukları için ohm kanununa göre gerilimlerin farklı olduğu sonucuna varırız.

Dirençlerin Paralel Bağlanması: Başlıktan da anlaşılacağı üzere dirençler art arda değil paralel bir şekilde bağlanmıştır. Akım aynı anda paralel bağlı dirençlerin ikisinden de belirli oranlarda geçebilir. Direncin büyüklüğüne göre akım belirli oranlardan geçtiği için akımlar farklı gerilimler ise aynıdır.

Dirençlerin gruplandırılması

1. Dirençler güçlerine göre;

· 2 W’ un altında olanlar küçük

· 2 W’ un üstünde olan dirençler ise büyük güçlü dirençler olarak adlandırılır.

2. Ohm değerlerine göre direnç grupları;

· Küçük değerli dirençler = 0-1 Ω arasında değişen dirençlerdir.

· Orta değerli dirençler = 1- 100 000 Ω (100 K) arasında değişen dirençlerdir.

· Yüksek değerli dirençler = 100 000 Ω (100 K)’ dan daha büyük olan dirençlerdir.

3. Yapılışlarına ve kullanma yerlerine göre direnç çeşitleri ;

· Sabit dirençler

- Telli veya taş direnç

- Karbon direnç

- Özel dirençler

· Ayarlı dirençler

- Reosta

- Potansiyometre

- Trimpot

· Değişken dirençler

- Termistörler : NTC ve PTC gibi ısı ile değeri değişen özel dirençler.

- Foto dirençler (LDR) : Işık ile değeri değişen özel dirençler.

Direnç değerlerinin okunması

Eğer bir direncin üzerinde değeri yazmıyorsa direncin değerini öğrenmek için iki yol vardır diyebiliriz.

1) Ommetre ile direnç değerini öğrenmek

2) Renk kodlarından faydalanarak direnç değerinin okunması

Ommetre ile direnç değerini öğrenmek :

Bunun için bir avometreden faydalanabiliriz. Avometre hakkındaki bilgiler bir sonraki yazımda verilecektir.

Renk kodlarından faydalanarak direnç değerinin okunması :

Genellikle karbon yapılı ve küçük güçlü dirençlerin direnç değerlerini belirlemek oldukça kolaydır. Karbon yapılı direncin gövdesinde bulunan ve ‘renk bandı’ olarak adlandırılan renkli çizgiler direnç değerini okumaya yardımcı olmaktadır.